De transitie naar een groen kapitalisme botst niet enkel op het probleem van de groei, maar zet vooral ook grote druk op de sociale verhoudingen. Een van de cruciale vragen is welke impact een groen kapitalisme kan hebben op de inkomensverdeling en machtsverhouding tussen arbeid en kapitaal. Al dertig jaar lang daalt nagenoeg overal ter wereld het aandeel van de lonen in het nationaal inkomen, waardoor de sociale ongelijkheid toeneemt. Kan een groen kapitalisme die trend keren, of zal ze die eerder nog versterken? Verdedigers van de Green New Deal stellen dat werkende mensen bij zo’n deal veel te winnen hebben, vooral op het vlak van sociale voorzieningen en jobs. Ecologische investeringen zouden een groot aantal jobs kunnen creëren, zo hoor je vaak. In een duurzame maatschappij zouden we opnieuw voor meer arbeidsintensieve productieprocessen kiezen, in plaats van menselijke arbeid te vervangen door machines en fossiele brandstoffen. Om maar één voorbeeld te geven: biolandbouw is doorgaans arbeidsintensiever, aangezien kunstmest, pesticiden en allerlei industriële technieken er niet aan te pas komen.
Maar is het wel zo simpel? De afgelopen eeuwen trachtte het kapitaal voortdurend goedkoper te produceren. Dat gebeurde onder andere door arbeid door machines te vervangen. De beschikbaarheid van fossiele brandstoffen was daarvoor cruciaal. Kan men die historische tendens zomaar keren zonder te raken aan de basisprincipes van het kapitalisme? Kapitalisten hebben wel degelijk een reden om zo efficiënt mogelijk te produceren met zo weinig mogelijk arbeiders: ze kunnen op die manier de loonkost drukken, en in vergelijking met hun concurrenten een surpluswinst binnenhalen.
Als voorstanders van een groen kapitalisme de omgekeerde beweging willen doorvoeren, en kiezen voor meer arbeidsintensieve vormen van productie, riskeren ze in woelig vaarwater terecht te komen. Hoe gaat de verhouding tussen lonen en winsten eruitzien als we met meer mensen op een meer ecologische wijze producten voortbrengen die het kapitalisme zelf spontaan met meer machines en fossiele brandstoffen zou produceren? Dreigt een toenemende arbeidsintensiteit de winstvoeten niet onder druk te zetten? En zal dit niet leiden tot vergaande eisen van loonmatiging? |
