221.
Crisis en nieuwe technologie

Tussen de crisis en de ontwikkeling van de nieuwe technologie bestaan verbanden. Die verbanden zelf zijn de inzet van een theoretisch debat: heeft de crisis de nieuwe technologie doen ontstaan of ligt de automatisering mee aan de oorsprong van de overproductie? Is de nieuwe technologie bron van een nieuwe lange groeiperiode of wordt de overproductie er alleen maar scherper door? Voor sommigen zijn de lange cyclussen te verklaren vanuit de grote technologiesprongen: de nieuwe producten kennen een rijpingsfase, een bloeifase en een uitputtingsfase. Voor hen is de oplossing van de crisis heel simpel: allen samenwerken om de nieuwe technologie te verwerven en te doen doorbreken en er volgt automatisch een nieuwe lange periode van groei. Deze theorie van de spontane afwisseling van ‘magere en vette jaren’ heeft een bijzonder nefaste invloed op de vakbondsideologie.

De onderlinge verhouding tussen crisis en technologie kan niet op een simplistische manier benaderd worden. De crisis is veel meer dan een technologisch probleem. Het is in de eerste plaats een kanker van het maatschappelijke systeem waarbij alle politieke en economische tegenstellingen tot uitbarsting komen.

De nieuwe technologische sectoren waren reeds voor het uitbreken van de crisis in ontwikkeling, maar anderzijds is het onbetwistbaar zo dat de crisis de jacht naar nieuwe technologie veel intensiever heeft gemaakt. Daarvoor zijn er twee redenen, die helemaal uit de logica van het systeem zelf voortvloeien.

p. 84

1o Het creëren van nieuwe markten is voor het patronaat een mogelijkheid om te ontsnappen aan de crisis. Het patronaat zoekt nieuwe markten in de sectoren van de nieuwe technologie, waar de groei van de vraag en de winstvoet zeer hoog is. De veralgemeende jacht om zich in te planten in de sectoren van nieuwe technologie, heeft niets met zorg voor werkgelegenheid en alles met hoge winstvoet te maken. Staatsmonopolies zoals de post- en telefoonmaatschappijen moeten dringend worden ‘gedereguleerd’ en geprivatiseerd omdat hierdoor de nieuwe technologie reusachtige winstgevende markten openliggen. Een tiental monopolies vechten voor een telecommunicatiemarkt die wordt geschat op 2 000 miljard Belgische frank per jaar. Desnoods wordt de vraag naar nieuwe producten kunstmatig gecreëerd zoals bijvoorbeeld in het geval van de super-tv (High Definition TV) die in ontwikkeling is. Het Europese combinaat Siemens-Philips-Thomson voert een reuzengevecht met de Japanse monopolies voor het meesterschap over deze toekomstige luxemarkt die geschat wordt op 10 000 miljard Belgische frank in de periode tot 2010. Dezelfde industriële monopolies die het milieu kapotgemaakt hebben, zetten nu alle zeilen bij om de milieureinigingstechnologie te ontwikkelen. Daarmee hopen ze een stuk van de bijzonder beloftevolle ‘milieumarkt’ in te palmen, die voor Europa alleen al, geschat wordt op 3 000 miljard Belgische frank in het jaar 2000 (per jaar!)

2o Nog een grote motor achter de technologische ontwikkeling is de jacht op extra-meerwaarde. Door de crisis is de concurrentie op de bestaande markten groter geworden. Wie het eerst rationaliseert, productiever kan produceren, de productiekosten kan inkrimpen en heeft een voordeel op de markt dat verzilverd wordt als extra-meerwaarde, een meerwaarde die aan de achtergebleven kapitalisten ontfutseld wordt. Een groot deel van het technologisch onderzoek gaat naar het ontwerpen van productievere productiesystemen en machines. Sinds 1975 worden in toenemende mate robotten ingeschakeld om auto’s te produceren en wordt er gewerkt aan complexe computergestuurde systemen. De rationalisering van de productie is een van de belangrijkste onderdelen van het gevecht voor de wereldsuprematie tussen de VS, Europa en Japan.