123.
Reusachtige concentratie en centralisatie van kapitaal

Waartoe hebben al die opgetrokken winsten gediend?

1o Vooreerst tot rationalisaties. De bedrijfsinvesteringen in België bereikten in de periode 1976-1987 amper 10 tot 12 % van het BNP, een historisch laagtepunt. Het grootste deel van die investeringen waren rationalisatie-investeringen, die de productiviteit verhoogden maar geen uitbreiding van productie inhielden. In totaal werden er in die periode ongeveer 380 000 werkplaatsen vernietigd in industrie, door sluitingen en rationalisaties. In 1980 werden in Europa 11,5 miljoen voertuigen geproduceerd door 10 miljoen p. 55arbeiders en bedienden; in 1989 werden er 15, 8 miljoen geproduceerd met een derde minder personeel.²³

2o Tot het oppotten van reserves en beleggingsactiviteiten. Alle kapitaalgroepen en bedrijven hebben ‘te kampen’ met groeiende kapitaaloverschotten, geld dat geen productieve aanwending kent en wordt belegd op de kapitaalmarkten. Volgens de cijfers van de Nationale Bank legden de Belgische bedrijven in de periode 1980-1989 ongeveer 1 363 miljard Belgische frank opzij.²⁴ Een multinational als Siemens heeft zich op die manier een spaarpot van 1 000 miljard Belgische frank verzameld.

3o Tot het kopen van markten door overnames en fusies. De inkomens uit belegging vormen een steeds groter deel van de beschikbare middelen. Uit een recente Franse studie blijkt dat ze ongeveer een derde van de financiële middelen (naast exploitatieoverschot en bankkredieten) uitmaken.²⁵ Die ‘oorlogsbuit’ wordt meestal ingezet voor het opkopen van andere bedrijven of instellingen. Het is namelijk veel gemakkelijker markten over te kopen, dan ze door reclame en prijsconcurrentie af te snoepen. Het aantal overnames, participaties en fusies heeft in Europa de laatste jaren een fenomenale vlucht genomen en blijft toenemen naargelang de 1993-koorts stijgt. Voor de 1 000 belangrijkste Europese ondernemingen worden elk jaar het aantal fusies, participaties of joint-ventures genoteerd, er waren 558 operaties van die aard in 1986, 708 in 1987, 1 025 in 1988 en 1 122 in 1989.²⁶ Tijdens de eerste drie maand van 1990 werd in de hele Europese Gemeenschap 11,6 miljard ECU (bijna 500 miljard Belgische frank) uitgegeven voor overnames!²⁷ Op wereldvlak hadden in de eerste zes maanden van 1990 voor 62 miljard dollar (2 200 miljard Belgische frank) fusies en overnames plaats.²⁸ Zelfs het fameuze gevecht uit 1988 voor de controle over de Generale verdwijnt erbij in het niets.

Het zijn cijfers die de omvang aangeven van de nooit eerder geziene concentratie van macht, rijkdom en grenzeloze vrijheid in handen van de grote internationale monopolies en financiële groepen. Daartegenover staat concentratie van armoede, uitbuiting en onderdrukking voor de arme landen en volkeren, voor de onderste bevolkingslagen en de werkers. Want overnames gaan steeds gepaard met sluitingen, rationalisaties en vermindering van de loonkost om het ingezette kapitaal zo snel mogelijk te recupereren.